BM’nin üst mahkemesi, önümüzdeki yıllarda iklim davalarını şekillendirme olasılığı muhtemel bir dönüm noktası kararında, ülkelerin gezegeni iklim değişikliğinden korumaması uluslararası hukukun ihlali olabilir.
Dünyanın şimdiye kadarki en büyük iklim mahkemesi davasında, Çarşamba günü Uluslararası Adalet Mahkemesi (ICJ), iklim değişikliği ile yakalanan aşırı hava koşullarından zarar gören ülkelerin bazı durumlarda tazminat alabileceğini söyledi.
Mahkeme başkanı Yargıç Yuji Iwasawa, “Bir devletin iklim sistemini korumak için uygun önlemleri alamaması … uluslararası olarak yanlış bir eylem oluşturabilir.” Dedi.
Aralık ayında 96 ülke, 10.000 sayfa belge, 15 hakim ve iki haftalık duruşma içeren Lahey’deki ICJ tarafından duyulan en büyük davayı tamamlıyor.
Bay Iwasawa, “temiz, sağlıklı ve sürdürülebilir bir ortam” ekledi bir insan hakkıdır – ülkelerin bu görevi ihlal ettiği için birbirlerini mahkemeye götürmelerinin yolunu açabilecek bir karar.
Çarşamba günkü bulgular, daha büyük, daha zengin, daha kirletici ülkelerin neden olduğu iklim hasarları için tasarıyı elde ederken, kampanyacılar ve Vanuatu ve Tuvalu Pasifik Adaları gibi savunmasız uluslar tarafından “muazzam bir zafer” olarak iddia edildi.
Kampanyalar Çarşamba günü Lahey’de mahkemenin dışında toplandı. Pic: AP
Aralık ayında hakimlere iklim sorumluluklarının Paris iklim anlaşmasında belirtilenlerle sınırlı olduğunu söyleyen İngiltere, Avustralya ve Kanada gibi küresel Kuzey ülkelerini hayal kırıklığına uğratacak.
140 sayfalık uzunluğundaki danışma görüşü bağlayıcı değildir ve dünyadaki iklim eylemi üzerindeki gerçek etkisini değerlendirmek zaman alacaktır.
Ancak gözlemciler, gelecekteki mahkeme davaları için emsal teşkil ettiğini ve yeni davalar için kapıyı açtığını söylüyor.
Londra Ekonomi Okulu iklim davası uzmanı Joana Setzer şunları söyledi: “İlk kez, dünyanın en yüksek mahkemesi, devletlerin sadece iklim zararını önlemek için değil, aynı zamanda tam olarak onarmak için yasal bir görevi olduğunu açıkça belirtti.”
“Adil ve etkili iklim tazminatları çağrısına kararlı bir ağırlık ekliyor.”
Paris Anlaşması gibi mevcut anlaşmalar, iklim değişikliğiyle başa çıkacak kadar ileri gitmeyecekleri yaygın olarak algılanmaktadır ve emisyonlarla mücadele ilerlemesi, bilim adamlarının gerekli olduğunu söylediği hıza kıyasla salyangozun hızına gitmiştir.
“Sulu mezarlarımıza sessizce gitmekten” memnun olmayan ada ülkeleri, konuyu dünyanın en üst mahkemesine götürdü ve iki şey hakkında bir danışma görüşü istedi.
Birincisi, insanları ve gezegeni iklim değişikliğinden korumak için uluslararası hukuka göre yasal olarak yapmak zorunda oldukları ve ikincisi, başarısız olurlarsa cezaların ne olabileceğini.
Dava, 2019’da Vanuatu’da hukuk okuyan 27 öğrencinin kampanyası olarak başladı.
Sonunda, oradaki hükümet dava için Birleşmiş Milletler’e lobi yapmayı kabul etti ve 2023’te BM Genel Kurulu ICJ’den 132 ülke tarafından desteklenen davayı duymasını istedi.
Kampanyayı başlatan öğrencilerden biri olan Solomon Adaları’ndan Cynthia Houniuhi, buna “yeni bir bölümün başlangıcı” adını verdi.
Sky News’e verdiği demeçte, “Beş yıl veya 10 yıl içinde bizimki gibi küçük adalar var olmayı bırakacak.”
“Bir genç için, gelecek için umutları olan, çocuk sahibi olmayı umarak … yaşadığım adaları görecekler mi … ya da resim göstermem ve ‘Eskiden olduğu yer mi?’ – Bunu kabul etmiyorum. “
Greenpeace International’ın hukuk danışmanı Danilo Garrido, “Bu, küresel düzeyde iklim hesap verebilirliğinin yeni bir döneminin başlangıcı.”
“Yeni davalar için kapıyı açacağını ve umarım iklim değişikliğine en az katkıda bulunmasına rağmen, zaten en ciddi sonuçları olanlara adalet getireceğini” söyledi.
