Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya ve Ukrayna’yı Pazartesi günü İstanbul’daki taraflar arasındaki beklenen toplantı öncesinde müzakereleri atlamamaya veya barış için bir fırsat kaçırmamaya çağırdı.
“Türkiye, İstanbul’da elde edilen momentumu, taraflar arasında kalıcı barış için bir şans anlatıyor.” Dedi.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov’un Ukrayna ile İstanbul’da doğrudan müzakereler yapma önerisine atıfta bulunan Erdoğan, Lavrov’un sözlerinin Türkiye’nin barış umutlarını arttırdığını ve İstanbul’da devam edeceğini söyledi.
“Rusya ve Ukrayna ile temas halindeyiz. Onlara açık kaldığı sürece kapıyı kapatmamalarını söylüyoruz” diye ekledi.
Perşembe günü Rusya, Kiev’in toplantıyı kabul etmeden önce barış şartlarını göndermesini talep ettikten sonra, Ukrayna’nın Pazartesi günü İstanbul’daki barış görüşmelerine katılıp kalmayacağını söylemesini beklediğini söyledi.
Erdoğan, “Toplantılarımızın her biri sırasında muhataplarımıza bu fırsatı geçmemeleri gerektiğini hatırlattık,” dedi Erdoğan şunları ekledi: “Bölgemizdeki bu büyük yangını söndürmek insani bir görevdir.”
Pazartesi günü Moskova’da Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin ile bir araya gelen Dışişleri Bakanı Hakan Fiddan’ın Ukrayna cumhurbaşkanı Volodymyr Zelenskyy ile bir toplantı öncesinde Perşembe günü Kiev’e gitmesi bekleniyordu.
Üç yıllık çatışmayı sona erdirmek için diplomatik çabalar son aylarda hız kazandı, ancak Moskova, hemen ateşkes çağrısını reddeterken Ukrayna bombardımanını hafifletme belirtisi göstermedi.
Moskova, 2 Haziran’da İstanbul’da Ukrayna ile ikinci tur doğrudan görüşmeler yapmayı teklif etti ve burada uzun vadeli bir barış yerleşimi için koşullarını özetleyen “muhtıra” olarak adlandırıldı.
Ancak Ukrayna, Kremlin’in reddedildiği bir teklif olan Memorandumun bir kopyasını önceden görmedikçe toplantının sonuç vermeyeceğini söyledi.
Savaşan taraflar daha önce 16 Mayıs’ta İstanbul’da bir araya geldi ve üç yıldan fazla bir süredir ilk doğrudan görüşmeleri.
Bu görüşmeler bir atılım veremedi, ancak iki taraf her biri 1.000 mahkumla ticaret yapmayı kabul etti – çatışmanın başlangıcından bu yana en büyük POW takası.
Güney Kafkasya
Türkiye’nin bölgesel barış ve istikrara olan bağlılığını yineleyen Erdoğan, Güney Kafkasya rakipleri Azerbaycan ve son otuz yıllarda tartışmalı Karabakh bölgesi üzerinde iki savaşla savaşan Ermenistan arasında kalıcı barış çağrısında bulundu.
Erdoğan gazetecilere verdiği demeçte, “Azerbaycan, Ermenistan ve Türkiye için barış değerli olacak” dedi.
Ankara’nın Erivan ile tarihsel olarak gergin ilişkileri normalleştirme çabalarına dikkat çeken her iki sürecin de üç ülkeye fayda sağlayacağını söyledi.
Zangezur koridorunda Erdoğan bunun sadece bir kara bağlantısı değil, “Türkiye’den Türk dünyasına uzanan yeni bir entegrasyon çizgisi” olduğunu söyledi.
Koridor, Azerbaycan’ın Nakhchivan Exclave’e erişimini Ermenistan’ı atlayarak güvence altına almak için kademeli olarak uygulanan bir ulaşım konseptidir.
Erdoğan, “Koridorun mümkün olan en erken tarihte açılması, bölgenin ulaşım ve enerji altyapısını güçlendirecek” dedi ve İran’ı projeyi desteklemeye çağırdı.
Koridor, komşular arasında tartışmalı bir konudur. Bölgesel broker Rusya, Azerbaycan’ın İran’ın Ermenistan’a doğrudan arazi erişimini kesecek olan Ermenistan aracılığıyla Zangezur koridorunu açarak Nakhchivan yerleşim yerleşimine engelsiz erişme talebini destekliyor.
Koridor, Türkiye için Azerbaycan’a ve bunun ötesinde Orta Asya’ya jeopolitik bir bağlantıdır.
Moskova ve Baku, Rusya’nın koridoru izlemesini ve kontrol etmesini istiyor, ancak Erivan ve Tahran böyle bir plana karşı çıkıyor ve bir ulaşım yolu kurulacak olsa bile Ermenistan’ın bunun üzerinde kontrol sahibi olması gerektiğini savunuyorlar.
Erdoğan, “Komşumuz İran’ın bölgemizde barış ve kalkınmaya hizmet etmek için bu adımları desteklemesini bekliyoruz. Bu ‘kazan-kazan’ ikliminden yararlanmalarını istiyoruz” dedi.
Terörsüz girişim
Terörsüz Türkiye girişimine dönen Erdoğan, sürecin şimdiye kadar sorunsuz bir şekilde devam ettiğini ve mesajları “yapıcı ve makul” olarak memnuniyetle karşıladığını söyledi.
Bir dönüm noktası gelişmesinde, bu ayın başlarında PKK terörist grubu, Türkiye’de, Irak ve Suriye’de on binlerce yaşama mal olan dört yıllık terör kampanyasının sona erdiğini ve sonunu açıkladı.
Erdoğan’a göre yetkililer, Suriyeli muhatapları da dahil olmak üzere süreçteki sonraki adımları tartışmaya devam ediyor.
“Süreci zehirlemek isteyenlere karşı temkinliyiz” diye ekledi.
Türkiye, PKK’nın çözülmesinin Irak’taki uzantılar ve özellikle Suriye ofisi YPG de dahil olmak üzere tüm bağlı grupları içermesini bekliyor.
YPG, büyük ölçüde kuzey Suriye’nin petrol bakımından zengin bölgelerinde bulunur ve Daesh kalıntılarını sürme kisvesi altında ABD tarafından desteklenmektedir. Başlangıçta hapsedilmiş PKK lideri Abdullah Öcalan’ın dağılma çağrısına karşı çıkan Mart ayında YPG, Şam ile Suriye’nin yeni devlet kurumlarına katılmak ve katılmak için bir anlaşma imzaladı.
Uygulamanın yıl sonuna kadar verilmesi bekleniyor, ancak YPG’nin silahlı operasyonunun nasıl entegre edileceği belirsizdi.
Ankara, YPG’nin Mart anlaşmasını yerine getirmek için hemen adımlar atması ve Suriye’de istikrar için “kapsamlı bir hükümet, tek bir meşru silahlı güç” ihtiyacını vurguladığı konusunda ısrar etti.
Şam, geçen ay terörist komutanların federalizmin kuzey bölgelerinde ayrı bir varlık kurması için çağrıda bulunduktan sonra Assad sonrası Suriye’de merkezi olmayan bir sistem için YPG’den herhangi bir girişimi keskin bir şekilde reddetti.
Erdoğan YPG’yi “durma taktiklerini terk etmeye” çağırdı.
“Verdikleri vaatlerin uygulanmasını yakından izliyoruz” dedi ve Suriye’nin geçici başkanı Ahmed Al-Sharaa konuyu kapsamlı bir şekilde tartıştıklarını da sözlerine ekledi.
Anayasal revizyon
Erdoğan ayrıca hükümetinin Türkiye için yepyeni ve “sivil” bir anayasa yazma sözünü tekrarladı.
Türk cumhurbaşkanı, yüz binlerce insanın kitlesel denemeler, işkence ve infazların yanı sıra Türk siyasi tarihinde hala karanlık bir dönemi temsil eden bir askeri darbeden sonra uygulanan mevcut olanın yerini almak için uzun zamandır bir anayasanın yerini aldı.
Erdoğan, yakın zamanda iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi’nden (AK Partisi) yeni bir anayasa üzerinde çalışması için 11 “meslektaş” talimatı verdiğini söyledi.
“Önümüzdeki günlerde çalışmaya başlayacaklar” dedi. “Demokratik anayasallığı güçlendirecek ve hak ve özgürlükleri garanti edecek bir belge istiyoruz.”
Mevcut Anayasanın dilinin “yine de sorunlu” olduğunu ve AK parti ekibinin hukuk uzmanlarıyla çalıştığını söyledi.
Erdoğan, “Kapsayıcı bir yaklaşım istiyoruz ve mümkün olan en geniş fikir birliğini arıyoruz, ancak CHP’nin tipik isteksizliği bir kez daha devreye girdi” dedi.
CHP, lideri Özgür Özel ile anayasal bir revizyonu reddetmeye meyillidir ve böyle bir değişikliğin detaylandırılmadan “diğer müzakereler” artırdığını iddia eder.
En az 400 milletvekili parlamentoda yeni bir Anayasa taslağını onaylamalıdır. 360’ın üzerindeki oyların üzerinde bir referanduma izin verecek ve insanların karar vermesine izin verecektir.
