Ermenistan ve Azerbaycan’ın kalıcı bir barış için hareketi, Türkiye ve Ermenistan arasında normalleşme umudunu yükseltiyor.
Ermenistan Dışişleri Bakan Yardımcısı, Türkiye ile aynı için “önemli bir kilometre taşı” oluştururken Ermenistan-Azerbaycan normalizasyonunda bir dönüm noktası olarak Azerbaycan ve ABD ile Beyaz Saray’daki “tarihi” üç taraflı bir zirveyi tanımladı.
Vahan Kostanyan, Anadolu Ajansı’na (AA) Cumartesi günü, Ermeni Başbakanı Nikol Paşinyan, Azerbaycan Cumhurbaşkanı Ilham Aliyev ve ABD Başkanı Donald Trump’ın çatışmaların sonuna kadar Beyaz Saray’da bir anlaşma imzalamasından bir gün sonra toplantıların “önemli bir kilometre taşı” olduğunu söyledi.
Kostanyan, “Dünün tartışmaları, hem ABD ile iki taraflı hem de Amerika Birleşik Devletleri ve Azerbaycan ile üç taraflı olarak çok önemliydi, hatta tarihi.” Dedi. “Ermenistan-Azerbaycan normalizasyonu söz konusu olduğunda önemli bir kilometre taşı kaydettik, aynı zamanda Ermenistan-ABD sttrategik ortaklığının güçlendirilmesi.
Ermenistan ve ABD arasında, Ermenistan’ın Barış Kavşağı projesi, yapay zeka ve yarı iletkenlerde işbirliği ve enerji konusunda kapasite geliştirme konusunda üç önemli muhtıra imzaladığını belirtti.
Ermenistan-Azerbaycan anlaşmasında, Mart ayında kabul edilen barış anlaşmasının şimdi başlatıldığını vurguladı. Ayrıca AGOCE Minsk Grubunun çözülmesi ve Trump tarafından tanık olduğu ortak beyan hakkında bir mektup imzaladılar.
Kostanyan, Başkan Recep Tayyip Erdoğan’ın Ermenistan ve Azerbaycan’ı “olumlu” etkilediklerini söyleyerek bir barış anlaşması sonucuna teşvik eden önceki açıklamalarını övdü.
“Dünün etkinliğiyle, Türkiye ile de başarabileceğimiz önemli bir kilometre taşı ve fırsat görüyoruz” dedi. Diyerek şöyle devam etti: “Bu bağlantı projesi uygulanabilir olabilir ve Ermenistan ve Türkiye arasındaki iletişimleri çağırırsak çok daha bölgesel ve küresel olarak önemli olabilir.”
Ankara’nın Türk-Ermeni sınırını açarak ve diplomatik ilişkiler kurarak “Ermenistan Hükümeti’nin iyi niyetini karşılık vereceği” umudunu dile getirdi.
“Bölgemizdeki istikrar ve ekonomik refah için çok önemli bir kilometre taşına ulaşabiliriz, yani Ermenistan ve Türkiye arasındaki sınırı açıp diplomatik ilişkiler kurabileceğiz.”
Sovyetler Birliği’nin çöküşünden sonra Türkiye, Ermenistan’ın 21 Eylül 1991’deki bağımsızlığını tanıyan ilk ülkeler arasındaydı, ancak Sınırını kapattı ve 1993’te Ermenistan’ın Karabakh’ı işgalini takiben diplomatik bağları kopardı. 2020 Karabakh Savaşı’ndan sonra ilişkiler çözülmeye başladı ve her iki taraf da normalleştirme görüşmelerini sürdürmek için özel elçiler atadı.
Cuma günü Türkiye, 8 Ağustos’ta Washington’da kaydedilen bir bildirinin ardından Azerbaycan ve Ermenistan arasında kalıcı barış kurma ilerlemesini memnuniyetle karşıladı.
Dışişleri bakanlığı yaptığı açıklamada, adımın küresel çatışmaları ve krizleri yoğunlaştırma döneminde geldiğini ve onu bölgesel barış ve istikrar sağlamak için son derece önemli bir gelişme olarak tanımladığını söyledi.
Ankara, ABD yönetiminin sürece katkısı için teşekkür etti ve Güney Kafkasya’da barış ve refah elde etmek için “tarihi bir fırsat” ortaya çıktığını söyledi.
Bakanlık, “Türkiye olarak, bu fırsatı ele geçirmeyi amaçlayan çabalara katkıda bulunmaya devam edeceğiz ve sevgili Azerbaycanımızın sadık çabalarını destekleyeceğiz” dedi.
İki ülke karmaşık bir tarihi paylaşıyor. Ermenistan uzun zamandır Türkiye’yi ya da daha ziyade Osmanlı İmparatorluğu’nu, I. Dünya Savaşı sırasında ülkedeki Ermeni nüfusuna karşı soykırım yapmakla suçladı.
2020’de sona eren ikinci Karabakh savaşı, yenilenen diyalog umutlarını hüküm sürdü. 2021’de Ankara ve Erivan, ilişkileri normalleştirmek ve kara sınırlarının yeniden açılmasını müzakere etmekle görevli özel temsilciler atadılar. Şimdiye kadar, sınırlı anlaşmalar üçüncü ülke vatandaşlarının ve diplomatların geçmesine izin verdi, ancak tam bir yeniden açılış zor kalıyor.
Bu engellere rağmen, işbirliğine yönelik geçici jestler olmuştur. Margara sınır geçişi son yıllarda insani amaçlar için iki kez kullanılmıştır: Şubat 2023’te Türkiye’nin güneydoğu Türkiye’de yıkıcı bir depremin ardından Ermeni yardım kamyonlarını teslim etmek için ve Türkiye üzerinden Suriye’ye insani yardım gönderileri için. Ermenistan da geçişi gelecekteki kullanım beklentisiyle yükseltti.
Haziran ayında Paşinyan Türkiye’yi ziyaret etti ve tarihi ama biraz sessiz bir ziyarette Başkan Recep Tayyip Erdoğan ile tanıştı. İki lider, bölgelerinde barışa hazır olduklarını ve bağların normalleştirilmesine olan bağlılığını ifade ettiler.
Beyaz Saray Zirvesi’ndeki Cuma günkü anlaşmanın temel bileşenlerinden biri, anakara Azerbaycan ve Nakhchivan Otonom Cumhuriyeti münhasırını birbirine bağlayacak Uluslararası Barış ve Refah Güzergahı (Tripp) olarak adlandırılan şeyin geliştirilmesidir.
Kostanyan, bildirimin bölgesel ulaşım ve iletişim yollarını açtıkları eyaletlerin egemenliği, yargı yetkisi ve bölgesel bütünlüğü altında açmayı öngördüğünü söyledi.
Yetkili, projenin Ermenistan ve ABD tarafından Ermeni topraklarında geliştirileceğini ve Güney Ermenistan’dan Nakhchivan’dan ülkenin diğer bölgelerine bir bağlantı da dahil olmak üzere bölgesel iletişimleri sağlayacağını açıkladı.
Kurucu ilkeler kararlaştırılmış olsa da, Kostanyan projenin modaliteleri hakkındaki teknik ve çalışma düzeyinde tartışmaların takip edeceğini söyledi.
